Οι έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, πέρα από τα συχνά συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, παρουσιάζουν επίσης περισσότερα περιστατικά παραβατικής συμπεριφοράς και χρήσης ουσιών. Έχουν μικρότερη ικανοποίηση από τη ζωή, καθώς και μεγαλύτερο κίνδυνο για αυτοκτονικές σκέψεις και αυτοτραυματισμό. Επιπλέον, η χαμηλή αυτοεκτίμηση φαίνεται να προβλέπει μελλοντικά προβλήματα στις σχέσεις με τους άλλους.
Η πρόσφατη έρευνα υποστηρίζει ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της σκέψης και της αυτοεκτίμησης. Σύμφωνα με αυτή την ιδέα, όταν κάποιος έχει παράλογες και αρνητικές σκέψεις, χάνει την εμπιστοσύνη στις ικανότητές του και σχηματίζει μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του. Η αυτοεκτίμηση δεν επηρεάζει μόνο την πιθανότητα εμφάνισης ψυχολογικών προβλημάτων, όπως το άγχος και την κατάθλιψη, αλλά μπορεί επίσης να επιδεινώνει διάφορα ψυχολογικά θέματα. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι μπορεί να αποτελέσει προγνωστικό παράγοντα για μελλοντικά προβλήματα στις σχέσεις. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται συχνά με προκαταλήψεις ή λάθη στη σκέψη, γι’ αυτό αποτελεί βασικό στόχο στη Γνωστική – Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (ΓΣΨ).
Η ΓΣΨ φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην βελτίωση της αυτοεκτίμησης καθώς αυτός ο τύπος παρέμβασης επικεντρώνεται στον εντοπισμό δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και στην αλλαγή τους σε πιο ρεαλιστικές πεποιθήσεις, σε συνδυασμό με τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς. Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης απαιτεί τη διαμόρφωση και την αποδοχή ρεαλιστικών στόχων σε τομείς που έχουν προσωπική σημασία για τον έφηβο, σε συνδυασμό με ένα υποστηρικτικό κοινωνικό περιβάλλον.
Επίσης, οι τεχνικές της ΓΣΨ που στοχεύουν στη βελτίωση των συμπτωμάτων του άγχους, έχουν θετική επίδραση στην αυτοεκτίμηση των εφήβων. Επίκεντρο της παρέμβασης θα μπορούσε να είναι η αύξηση των ικανοτήτων των παιδιών να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το άγχος και να βελτιώσουν τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, και ρύθμισης του συναισθήματος. Αυτό, μπορεί να αυξήσει υην ανθεκτικότητα απέναντι στο στρες και να προάγει τη θετική ψυχολογική λειτουργικότητα των εφήβων.
Επιπλέον, η ΓΣΘ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία της κατάθλιψης στους εφήβους καθώς και άλλων διαταραχών που συνδέονται με την αυτοεκτίμηση (π.χ. διατροφικές διαταραχές). Ο στόχος της παρέμβασης σε σχέση με την κατάθλιψη είναι να εφοδιάσει τον έφηβο με τις δεξιότητες να αμφισβητεί με τη λογική του τις υπερβολικά αρνητικές σκέψεις. Αυτό, έχει φανεί να επηρεάζει θετικά την αυτοεκτίμηση μακροπρόθεσμα και όχι μόνο τους μήνες αμέσως μετά το τέλος της θεραπείας.
Επίσης, δεδομένα δείχνουν πως η ψυχοεκπαίδευση των πελατών σχετικά με το μοντέλο της ΓΣΨ, αποτελεί σημαντικό εργαλείο καθώς μαθαίνουν ότι οι σκέψεις τους παράγουν συναισθήματα, τα οποία οδηγούν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και ανακαλύπτουν πως αλλάζοντας τις σκέψεις τους, το άγχος και το στρες μπορούν να μειωθούν και η αυτοεκτίμηση μπορεί να αυξηθεί.
Γενικά, οι παρεμβάσεις για την αυτοεκτίμηση θα πρέπει να στοχεύουν στους γνωστικούς και κοινωνικούς παράγοντες που την καθορίζουν.
Η οικογενειακή θεραπεία που εστιάζει στη διαπροσωπική σχέση μεταξύ των εφήβων και των γονέων όπως και σε θέματα αυτονομίας και ελέγχου μπορεί να είναι επίσης χρήσιμη στους εφήβους που βιώνουν έλλειψη υποστήριξης από τους γονείς τους.
Συμπερασματικά, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης κατά την εφηβεία δεν είναι απλώς ένα θέμα προσωπικής ανάπτυξης, αλλά ένας σημαντικός παράγοντας για την προώθηση της ψυχικής υγείας. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση έχει συνδεθεί με διάφορες ψυχολογικές διαταραχές. Επομένως, η υποστήριξη των νέων στην ανάπτυξη μιας υγιούς αυτοεικόνας είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία τους
Βιβλιογραφία
Buchalter, S. (2014). Raising self-esteem in adults: an eclectic approach with art therapy, CBT and DBT based techniques. Jessica Kingsley Publishers.
Emler, N. (2001). Self esteem: The costs and causes of low self worth. York Publishing Services.
Harter, S., & Leahy, R. L. (1999). The construct of the self: A developmental perspective. New York: Guilford.
Kahle, L. R., Kulka, R. A., & Klingel, D. M. (1980). Low adolescent self-esteem leads to multiple interpersonal problems: A test of social-adaptation theory. Journal of personality and social psychology, 39(3), 496.
Mann, M. M., Hosman, C. M., Schaalma, H. P., & De Vries, N. K. (2004). Self-esteem in a broad-spectrum approach for mental health promotion. Health education research, 19(4), 357-372.
Martinsen, K. D., Rasmussen, L. M. P., Wentzel-Larsen, T., Holen, S., Sund, A. M., Pedersen, M. L., … & Neumer, S. P. (2021). Change in quality of life and self-esteem in a randomized controlled CBT study for anxious and sad children: can targeting anxious and depressive symptoms improve functional domains in schoolchildren?. BMC psychology, 9(1), 1-14.
Orth, U., Robins, R. W., & Roberts, B. W. (2008). Low self-esteem prospectively predicts depression in adolescence and young adulthood. Journal of personality and social psychology, 95(3), 695.
Scott, M. J., & Stradling, S. G. (1990). Group cognitive therapy for depression produces clinically significant reliable change in community-based settings. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 18(1), 1-19.
Shirk, S., Burwell, R., & Harter, S. (2003). Strategies to modify low self-esteem in adolescents. Cognitive therapy with children and adolescents, 32(2), 189-213.
Steiger, A. E., Allemand, M., Robins, R. W., & Fend, H. A. (2014). Low and decreasing self-esteem during adolescence predict adult depression two decades later. Journal of personality and social psychology, 106(2), 325.
Taylor, T. L., & Montgomery, P. (2007). Can cognitive-behavioral therapy increase self-esteem among depressed adolescents? A systematic review. Children and Youth Services Review, 29(7), 823-839.
Wood, A., Harrington, R., & Moore, A. (1996). Controlled trial of a brief cognitive–behavioural intervention in adolescent patients with depressive disorders. Journal of child psychology and psychiatry, 37(6), 737-746.
