Εφηβεία
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η εφηβεία είναι η φάση της ζωής μεταξύ της παιδικής ηλικίας και της ενηλικίωσης, από τις ηλικίες 10 έως 19 ετών. Η εφηβεία αποτελεί ένα μοναδικό στάδιο της ανθρώπινης ανάπτυξης και μια σημαντική περίοδος για τη θεμελίωση της καλής υγείας. Οι έφηβοι βιώνουν ταχεία σωματική, γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη. Αυτό, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αισθάνονται, σκέφτονται, λαμβάνουν αποφάσεις και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, είναι πιο πιθανό να εκδηλωθούν ψυχολογικές διαταραχές, με τα ποσοστά της κατάθλιψης και των αγχωδών διαταραχών να είναι ιδιαίτερα υψηλά. Συχνά, αναφέρονται συλλογικά ως διαταραχές εσωτερίκευσης. Επίσης, έχει φανεί πως τα περισσότερα προβλήματα εσωτερίκευσης στους εφήβους είναι σταθερά συνδεδεμένα με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Αυτοεκτίμηση (Self-esteem)
Η αυτοεκτίμηση είναι η συνολική άποψη που έχουμε για τον εαυτό μας. Αν και οι περισσότερες μελέτες εστιάζουν στη γενική αυτοεκτίμηση, η έννοια είναι πιο σύνθετη και περιλαμβάνει διαφορετικούς τομείς. Η γενική αυτοεκτίμηση δεν είναι απλά ο μέσος όρος του πώς νιώθουμε για τον εαυτό μας σε διάφορες καταστάσεις, αλλά αποτελεί έναν ξεχωριστό τομέα αξιολόγησης. Αν την εξετάσουμε ως μία μόνο έννοια, χάνουμε την πλήρη εικόνα της πολύπλοκης φύσης του εαυτού, ειδικά στους εφήβους.
Οι τρεις τομείς αυτοεκτίμησης που φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για τους εφήβους είναι αυτοί της οικογένειας, των συνομηλίκων, και του σχολείου (ακαδημαϊκή).
Η αυτοεκτίμηση σε σχέση με την οικογένεια αποτελεί την αξιολόγηση του ατόμου μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας. Έχει φανεί πως οι γονεϊκές πρακτικές που χαρακτηρίζονται είτε από ελλιπή φροντίδα είτε από αυστηρό έλεγχο, σχετίζονται με την χαμηλότερη αυτοεκτίμηση των εφήβων. Επίσης, η ποιότητα των οικογενειακών σχέσεων προβλέπει προοπτικά τα συμπτώματα εσωτερίκευσης στους εφήβους. Η αρνητική στάση των γονέων που βασίζεται στην δημιουργία ενοχών και τη γελοιοποίηση του εφήβου, παρεμποδίζει τη θετική τους ανάπτυξη και ασκεί αρνητική επίδραση. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει πως οι έφηβοι με δημοκρατικές και ευέλικτες μητέρες έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση, σε αντίθεση με τους εφήβους με αυταρχικές μητέρες. Όταν οι μητέρες έδειχναν αδιάφορο στυλ απέναντι στα παιδιά τους, εκείνα εμφάνιζαν ακόμη χαμηλότερη αυτοεκτίμηση.
Η αυτοεκτίμηση σε σχέση με τους συνομηλίκους αναφέρεται στην αντίληψη που έχει το άτομο για την κοινωνική του θέση στις ομάδες των συνομηλίκων του. Έχει φανεί πως η χαμηλή αυτοεκτίμηση των εφήβων σε σχέση με τους συνομηλίκους συνδέεται με περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα και πως οι κοινωνικοί τομείς της αυτοεκτίμησης (π.χ. δημοτικότητα, αθλητική ικανότητα, σωματική ελκυστικότητα) προβλέπουν τόσο καταθλιπτική όσο και αγχώδη συμπτωματολογία.
Τέλος, η ακαδημαϊκή αυτοεκτίμηση αναφέρεται στις αντιλήψεις του ατόμου για τις σχολικές του ικανότητες. Η χαμηλότερη ακαδημαϊκή αυτοεκτίμηση φαίνεται όχι μόνο να σχετίζεται με περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα στους εφήβους αλλά και να προβλέπει την κατάθλιψη στην ενήλικη ζωή. Ωστόσο, άλλα δεδομένα υποστηρίζουν πως είναι η καταθλιπτική διάθεση που προκαλεί χαμηλή ακαδημαϊκή αυτοεκτίμηση και όχι το αντίστροφο. Χρειαζόμαστε περισσότερα ερευνητικά δεδομένα για να πούμε με σιγουριά ποια κατάσταση προηγείται της άλλης.
Οι έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση εκτός από το γεγονός πως εμφανίζουν συχνά συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, εμφανίζουν επίσης υψηλότερα ποσοστά παραβατικότητας και χρήσης ουσιών, μικρότερη ικανοποίηση από τη ζωή, και υψηλότερο επίπεδο αυτοκτονικού ιδεασμού και, αυτοτραυματισμού. Επιπλέον η χαμηλή αυτοεκτίμηση φαίνεται να λειτουργεί και ως προγνωστικός παράγοντα για τα μετέπειτα διαπροσωπικά προβλήματα.
Βιβλιογραφία
Cummings, E. M., Koss, K. J., & Davies, P. T. (2015). Prospective relations between family conflict and adolescent maladjustment: Security in the family system as a mediating process. Journal of Abnormal Child Psychology, 43(3), 503-515.
Donnellan, M. B., Trzesniewski, K. H., Robins, R. W., Moffitt, T. E., & Caspi, A. (2005). Low self-esteem is related to aggression, antisocial behavior, and delinquency. Psychological Science, 16(4), 328-335.
Kahle, L. R., Kulka, R. A., & Klingel, D. M. (1980). Low adolescent self-esteem leads to multiple interpersonal problems: A test of social-adaptation theory. Journal of Personality and Social Psychology, 39(3), 496.
Masi, G., Tomaiuolo, F., Sbrana, B., Poli, P., Baracchini, G., Pruneti, C. A., … & Marcheschi, M. (2001). Depressive symptoms and academic self-image in adolescence. Psychopathology, 34(2), 57-61.
Merikangas, K. R., He, J. P., Burstein, M., Swanson, S. A., Avenevoli, S., Cui, L., … & Swendsen, J. (2010). Lifetime prevalence of mental disorders in US adolescents: results from the National Comorbidity Survey Replication–Adolescent Supplement (NCS-A). Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 49(10), 980-989.
Moore, G. F., Cox, R., Evans, R. E., Hallingberg, B., Hawkins, J., Littlecott, H. J., & Murphy, S. (2018). School, peer and family relationships and adolescent substance use, subjective wellbeing and mental health symptoms in Wales: A cross sectional study. Child Indicators Research, 11(6), 1951-1965.
Ngo, H., VanderLaan, D. P., & Aitken, M. (2020). Self-esteem, symptom severity, and treatment response in adolescents with internalizing problems. Journal of Affective Disorders, 273, 183-191.
Orth, U., Robins, R. W., & Roberts, B. W. (2008). Low self-esteem prospectively predicts depression in adolescence and young adulthood. Journal of Personality and Social Psychology, 95(3), 695
Reina Flores, M. D. C., Oliva Delgado, A., & Parra Jiménez, Á. (2010). Percepciones de autoevaluación: Autoestima, autoeficacia y satisfacción vital en la adolescencia. Psychology, Society, & Education, 2 (1), 55-69.
Rosenberg, M. (2015). Society and the adolescent self-image. Princeton University Press.
Saint-Georges, Z., & Vaillancourt, T. (2020). The temporal sequence of depressive symptoms, peer victimization, and self-esteem across adolescence: Evidence for an integrated self-perception driven model. Development and Psychopathology, 32(3), 975-984.
Steiger, A. E., Allemand, M., Robins, R. W., & Fend, H. A. (2014). Low and decreasing self-esteem during adolescence predict adult depression two decades later. Journal of Personality and Social Psychology, 106(2), 325.
Zhang, W., Wei, X., Ji, L., Chen, L., & Deater-Deckard, K. (2017). Reconsidering parenting in Chinese culture: Subtypes, stability, and change of maternal parenting style during early adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 46(5), 1117-1136.
