Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (ΓΣΘ) είναι μια μορφή ψυχολογικής θεραπείας που αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του 1960 από τον Δρ. A. Beck. Αποτελεί ένα πλούσιο, και εξελισσόμενο μοντέλο θεραπείας και εφαρμόζεται σε ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων ψυχικής υγείας. Μπορεί να εφαρμοστεί σε ενήλικες, παιδιά, εφήβους, ζευγάρια και οικογένειες.
Η ΓΣΘ βασίζεται στο γεγονός ότι οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και οι εκτιμήσεις μας για μία κατάσταση, επηρεάζουν τον τρόπο που αισθανόμαστε και έπειτα τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε.
Για να γίνει πιο σαφές ας δούμε το παρακάτω παράδειγμα.
Συνθήκη: Η Ελένη χρειάζεται να παρουσιάσει την εργασία της στους συναδέλφους της .
Υπόθεση Α: Η Ελένη σκέφτεται πως κατά τη διάρκεια της παρουσίασης θα χάσει τα λόγια της και θα γίνει ρεζίλι.
Υπόθεση Β: Σκέφτεται πως μετά από αυτήν την παρουσίαση θα έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο για τις αγαπημένες της δραστηριότητες.
Στην Υπόθεση Α, η Ελένη είναι πιο πιθανό να νιώσει δυσφορία και έντονο άγχος και με τη σειρά του το άγχος να επιφέρει δυσκολίες στην παρουσίαση της.
Στην Υπόθεση Β, η Ελένη έχει περισσότερες πιθανότητες να παραμείνει ήρεμη, κάτι που θα τη βοηθήσει να διεκπεραιώσει την παρουσίαση πιο εύκολα.
Η σκέψη «θα χάσω τα λόγια μου» σε αυτό το παράδειγμα ανήκει στις λεγόμενες γνωστικές διαστρεβλώσεις ή γνωστικά λάθη. Τα γνωστικά λάθη είναι λάθη στη σκέψη που κάνουν όλοι οι άνθρωποι. Η Ελένη με αυτή τη σκέψη, προβλέπει το μέλλον αρνητικά χωρίς να λαμβάνει υπόψη άλλα πιο πιθανά αποτελέσματα. Η πρόβλεψη του μέλλοντος και η καταστροφολογία λοιπόν είναι γνωστικό λάθος. Περισσότερες λεπτομέρειες για τα γνωστικά λάθη θα δοθούν σε επόμενο άρθρο.
Η ΓΣΘ μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό αυτών των γνωστικών λαθών, στην κριτική αξιολόγηση τους, και στην εύρεση εναλλακτικών και πιο ρεαλιστικών πεποιθήσεων. Κάποιες άλλες τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι η ψυχοεκπαίδευση, η αναγνώριση και καταγραφή των σκέψεων (δυσλειτουργικών και μη), η εκπαίδευση σε δεξιότητες διαχείρισης συναισθημάτων, οι στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων, η εκπαίδευση σε δεξιότητες επικοινωνίας, η ενίσχυση της αυτοαποτελεσματικότητας και αυτοεκτίμησης κα.
Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται και το ψυχοθεραπευτικό πλάνο είναι απόλυτα εξατομικευμένο και προσαρμοσμένο στον κάθε πελάτη και τις ανάγκες του.
Η ΓΣΘ είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση και υπάρχουν σαφή ερευνητικά δεδομένα που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της σε μια σειρά ψυχικών νόσων, ενδεικτικά στην κατάθλιψη, τις αγχώδεις διαταραχές, στις διαταραχές πρόσληψης τροφής , στην ανησυχία για την υγεία, στους ιδεοψυχαναγκασμούς, στις έμμονες ιδέες κ.α. Το Ινστιτούτο NICE της Μεγάλης Βρετανίας (National Institute for Health and Care Excellence), και η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία επίσης συνιστά τη ΓΣΘ ως κατάλληλη και αποτελεσματική θεραπεία για πληθώρα ψυχικών διαταραχών.
Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ΓΣΘ βρίσκονται παρακάτω:
- Εστιάζει στα προβλήματα στο «εδώ και τώρα»
- Χρειάζεται να υπάρχει θεραπευτική συμμαχία μεταξύ του πελάτη και του θεραπευτή
- Δίνει έμφαση στη συνεργασία και την ενεργό συμμετοχή του πελάτη
- Είναι προσανατολισμένη σε στόχους και επικεντρωμένη σε προβλήματα
- Έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα καθώς διδάσκει στους πελάτες να αναγνωρίζουν, αξιολογούν και να απαντούν στις δυσλειτουργικές σκέψεις και πεποιθήσεις τους
- Είναι χρονικά περιορισμένη
- Είναι δομημένη
- Χρησιμοποιεί ποικιλία τεχνικών για να τροποποιήσει τον τρόπο σκέψης, τη διάθεση και τη συμπεριφορά
Η ΓΣΘ μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της από κάποιον ειδικό κατάλληλα καταρτισμένο σε αυτήν την προσέγγιση ή σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή που έχει συνταγογραφηθεί από τον ιατρό σας.
Κρίνεται απαραίτητο να σημειωθεί πως ένας επαρκώς καταρτισμένος ειδικός, είναι εκείνος που έχει λάβει ολοκληρωμένη θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση στη ΓΣΘ (τριετής ή τεταρτοετής ανάλογα με τον φορέα εξειδίκευσης) και πιστοποίηση, και όχι ο επαγγελματίας που έχει μόνο παρακολουθήσει κάποια σεμινάρια ημερών ή μηνών.
